Jak to jest z kormoranem? Kilka faktów i wpływ kormorana na środowisko
Tegoroczna prawdziwa zima spowodowała, że większość wód w naszym kraju (nie tylko te w „zimnych regionach”) została skuta lodem. Efektem tego rzadkiego, jak na ostatnie lata zjawiska było zebranie się na ostatnich wolnych skrawkach wody, stad kormoranów. Wiele z tych naturalnych przerębli powstało w miastach i ich okolicach, nagle nasze społeczeństwo mogło zobaczyć na własne oczy, że nad wodami żyją bardzo duże ilości tego ptaka. Oczywiście jak zawsze pojawiła się dyskusja na różnych grupach, forach a nawet w prasie między obrońcami ptaków a zwolennikami eliminacji części populacji kormorana. Żeby pomóc Wam zapoznać się z tematyką dotyczącą tego gatunku nakreśliłem te informacje na podstawie opracowań naukowych i swojej wiedzy.
Występowanie kormoranów na terytorium Polski
Zacznijmy od historii. Wielu obrońców kormoranów jest przeciwnych regulacji tego gatunku twierdząc, że kormorany zawsze występowały w naszym kraju. Wiec jak to było z tym występowaniem kormoranów?
Całe szczęście mamy dość dobrze zachowaną historyczną bazę danych dotyczącą liczebności tego gatunku. Od wielu lat Państwowy Monitoring Środowiska zajmuje się liczeniem polskich ptaków w tym kormorana. Więc tak, tuż przed wojną na terenie naszego kraju naliczono 150 gniazd w 3 koloniach. W 1959 roku w 7 koloniach naliczono minimum 1800 gniazd. Potem populacja nieco zmalała (co zapewne było spowodowane ostrą chemią stosowaną w rolnictwie, głównie DDT i wzroście stężenia tego świństwa w środowisku) i do 1985 roku wynosiła poniżej 1 500 gniazd. Od połowy lat osiemdziesiątych do 1992 roku liczebność gniazd wzrosła z 3 720 w 16 koloniach do 8 200 sztuk w 32 koloniach. Populacja kormoranów powiększała się nadal, w 1995 roku naliczono już 11 000 gniazd.
W następnych latach przyrost populacji był zatrważający, w 2006 roku 25 800 w 53 koloniach, w 2010 roku naliczono według różnych źródeł 27 110 do 29 000 kormoranich gniazd w 55 koloniach. Od tego czasu liczebność kormoranów utrzymuje się na zbliżonym poziomie i w 2020 roku stwierdzono na terenie naszego kraju 28 007 gniazd w 70 koloniach. Do tej pory liczyliśmy gniazda, teraz trzeba to przełożyć na sztuki. Logiczne jest, że na każde gniazdo przypadają dwa, właściwie para kormoranów, więc zeszłoroczna ich liczba to w przybliżeniu 56 000 dorosłych ptaków. To jednak nie jest koniec. Kormoran osiąga dojrzałość płciową w czwartym roku jako trzylatek i ilość tych ptaków jest logicznie większa, jaka? Sukces lęgowy kormoranów szacowany jest na około 2,1-2,8 młode sztuki na gniazdo, jednak naukowcy przyjmują 2,2 sztuki. 56 000 sztuk razy 2,2 daje 123 200 sztuk ptaków. Oczywiście jest to wielkość populacji kormorana zaraz po wylęgnięciu piskląt, ptaki mają swoją śmiertelność i w okresie zimowym jest ich na pewno mniej jednak określenie liczebności na poziomie 110 000 sztuk nie jest przesadą. Jednak w okresie zimowym, do naszego kraju wędrują ptaki z północy. Niestety nie jesteśmy w stanie poza lęgiem policzyć tych ptaków. Reasumując na terenie naszego kraju możemy spodziewać się co najmniej 120 000 sztuk kormoranów!
Kormoran, co to za ptica?
W naszym kraju występuje jeden gatunek kormorana – kormoran zwyczajny, do niedawna nazywany kormoranem czarnym (Phalacrocorax carbo). Zamieszkuje on przede wszystkim strefę umiarkowaną półkuli północnej. Średnio uzyskuje długość ciała 90 cm, przy rozpiętości skrzydeł 130-160 cm i wadze 1,5-3,5 kg. Dorosłe kormorany są całe czarne, natomiast młode osobniki mają biały brzuch i pierś.
Charakterystyczny dla kormorana jest brak gruczołów przy pomocy których większość ptaków nurkujących nasącza swoje pióra. Ta cecha powoduje, że kormoran po cyklu nurkowań musi wysuszyć swoje pióra. Często widujemy nad wodą odpoczywające ptaki z szeroko rozstawionymi skrzydłami, suszące swoje pióra. Dlaczego natura poskąpiła kormoranowi ochrony piór? Przecież konieczność ich suszenia jest bardzo kłopotliwa, nie mówiąc już o izolacji cieplnej jaką dają innym gatunkom ptaków suche pióra. Chodzi o prędkość i zwinność pod wodą. Mokre pióra, posklejane przez wodę i pozbawione „pierzyny” w postaci uwięzionego między suchymi piórami powietrza, umożliwiają kormoranom zredukowanie siły wyporu. Większość „ciepło ubranych” ptaków ma poważne problemy z nurkowaniem. Pokonują siłę wyporu atakiem z rozpędu lub nurkują z powierzchni wody ale muszą ciągle walczyć z wypychającą ich wodą, na co tracą dużo energii. Kormoran nurkuje bardzo swobodnie i osiąga pod wodą duże prędkości, do tego jest niesamowicie zwinny i to znacznie zwiększa jego sukces łowiecki. Ktoś zada pytanie: Jak sobie radzą kormorany, w takim wypadku z wyziębieniem organizmu? Tutaj pojawia się druga niesamowita cecha kormorana. Niesamowicie szybka przemiana energii, kormoran to prawdziwy piec do spalania ryb. Wyobraźcie sobie, że ten ptak mając wagę 2-2,5 kg, zjada dziennie średnio 500g ryb! Niestety ta żarłoczność jest przyczyną znacznego zubożania wód, nad którymi bytują kormorany. Skuteczność przeżycia kormoranów poprawia znacznie elastyczność tego gatunku. Kormoran potrafi polować w pojedynkę i skoordynowanym stadem, potrafi nurkować na głębokość kilkudziesięciu metrów. Ma wyśmienity wzrok przystosowany do polowania pod wodą, ale także potrafi w mało przejrzystych wodach polować „na dotyk”.
Czym żywią się kormorany?
Ofiarami kormoranów padają ryby gatunków najczęściej występujących w danej wodzie. Kormoran jeżeli może preferuje mniejsze, zwłaszcza stadne ryby o długości nieco ponad 10 cm. Jednak badania składu pokarmu kormoranów (przy pomocy badań wypluwek) wykazują dużą rozbieżność. W tym momencie wyjaśnię co to jest wypluwka. Kormoran zasadniczo nie trawi kości i grubszych ości ryb. To co zalega mu w żołądku regularnie zwraca w postaci niewielkich zlepionych kulek.
Naukowcy zbierają je i na podstawie zawartości analizują skład gatunkowy i wielkościowy ofiar. Jak nie trudno sobie wyobrazić jest to strasznie upierdliwe układanie puzzli, nie mówiąc już o tym że średnio przyjemne… Więc na podstawie wypluwek ustalono że średnia wielkość ofiary zależy od gatunku. W przypadku płoci, okonia, jazgarza, krapia, karasie czy uklei jest to około 10 cm. W przypadku leszcza, karpia, wzdręgi czy jazia – kilkanaście cm. Liny, szczupaki i sandacze, zjadane przez kormorany, mają średnio dwadzieścia kilka cm, natomiast węgorze – niestety średnio około 40 cm. W rzeczywistości kormoran nie jest specjalnie przywiązany do średniej i zjada wszystko co przez bardzo szeroko rozwierany dziób i elastyczne gardło przejdzie. Kormoran jest w stanie połknąć wymiarowe ryby większości gatunków może z wyłączeniem głowacicy i suma. Średnia wielkość zjadanych ofiar daje nam jednak informację – kormoran eliminuje zazwyczaj ryby młode i młodociane, tuż przed uzyskaniem dojrzałości płciowej i możliwością rozrodu.
Jest to bardzo istotna informacja często pomijana podczas analizy wpływu kormoranów na środowisko. Wracając do tematu, kormoran zjada przede wszystkim ryby z gatunków, które ma najbardziej dostępne w środowisku. W ośrodkach hodowlanych są to karpie lub pstrągi, w jeziorach – płocie, okonie, jazgarze, leszcze i ukleje. W rzekach ryby reofilne (jaź , kleń, certa), łososiowate plus oczywiście w dolnych partiach płocie, okonie, jazgarze, leszcze i ukleje. Oczywiście kormoran nie stroni od drapieżników i skutecznie eliminuje w każdym rodzaju wód węgorza, szczupaka, sandacza czy bolenia. Co się nawinie pod dziób nada się. Niestety kormorany bardzo skutecznie zajmują się rybami wędrownymi, spływające smolty łososiowatych, wędrowne karpiowate skupiają, głównie wiosną, kormorany w okolice rzek i ich ujść. Także inteligentny kormoran bardzo skutecznie pożywia się na zarybieniach. Jeżeli sortyment wypuszczanych ryb mieści się wielkościowo w targecie kormorana, możemy być pewni że na zarybieniach albo zaraz po – na pewno się zjawi.
Jaki jest wpływ kormorana na środowisko?
Na szczęście dzisiaj jest to bardzo łatwo określić a nawet policzyć.
Ichtiofauna.
W Polsce mamy od wielu lat około 120 tys. kormoranów. Kormorany poza okresem lęgowym zjadają 400g ryb na dobę natomiast w trakcie lęgu i karmienia piskląt para kormoranów zjada ponad 1kg ryb. Średnio naukowcy wyliczyli, że ptaki te w ciągu roku zjadają pół kilograma ryb dziennie. 120 000 x 0,5 kg = 60 000 kg ryb dziennie, w ciągu roku daję to niebagatelną masę 21 900 ton ryby!!!! Tak dwadzieścia jeden milionów dziewięćset tysięcy kilogramów ryb. Dla porównania jest to trochę więcej niż cała polska roczna produkcja karpia. Mówimy tu o masie ryb w kilogramach, teraz trzeba użyć wyobraźni i uwzględnić jakiej wielkości (i masy) są ofiary kormoranów. Ciężko to policzyć dla kraju, bo jak pisałem w każdej wodzie presja kormoranów jest skierowana na inne gatunki. Jednak zdecydowanie można powiedzieć, że średnio na kilogram pokarmu kormorana przypada co najmniej 10 sztuk różnych rybek. 21,9 mln kilogramów razy 10 daje 219 milionów sztuk. To prawie sześć razy tyle ile w naszym kraju żyje ludzi! 219 milionów młodych ryb tuż przed pierwszym rozrodem. Wyeliminowanych ze środowiska, zanim spełniły najważniejszą powinność każdego stworzenia żyjącego na ziemi – przedłużenie gatunku! Teraz przełóżmy to na środowisko. Wody powierzchniowe są dość dobrze poznane i wiemy w przybliżeniu ile ryb na jednym hektarze danej wody występuje. Każdy typ zbiornika wodnego ma swoją charakterystykę jednak, niestety muszę wprowadzić jakąś średnią. Dla większości jezior produkcja rybacka wacha się w granicach 30-40 kg ryb na ha, więc uznajmy średnią 35 kg/ha. 21 900 000 kg : 35kg/ha = 325 714 ha. Kormorany w ciągu roku zjadają całkowicie wszystkie ryby z wód o powierzchni łącznej 325 714 ha, dla porównania największe w Polsce - Śniardwy mają powierzchnię 11 300ha, czyli 30 razy mniej.
Środowisko
Ichtiofauna to nie jedyny problem z bytowaniem kormoranów. Niestety gatunek ten, jak każdy rybożerny wytwarza duże ilości guana. Można powiedzieć olbrzymie przy tak licznej populacji i takim zapotrzebowaniu na pokarm. Kormorany w Polsce tworzą swoje kolonie na drzewach, a wytwarzane guano całkowicie zabija życie samych drzew a także okolic. Gleba a także wody w tym podziemne w okolicach kolonii są nieodwracalnie skażone!
Turystyka
Niestety okolice kolonii kormoranich tracą także na turystyce. Hałas i smród to nie wszystko. Kormorany są także nosicielami pasożytów niebezpiecznych dla ludzi. Oczywiście nikt nie buduje pensjonatów na terenie kolonii kormoranów ale turyści coraz częściej omijają ich okolice.
Kormoran, gatunek chroniony
Tak, kormoran jest w Polsce gatunkiem chronionym i jest objęty ochroną gatunkową częściową, oznacza to, że można do niej stosować wyjątki. Do 2008 roku w tej ochronie był wyjątek pozwalający eliminację kormoranów na terenie obrębów hodowlanych, obecnie nie jest to już możliwe. Dzisiaj Główna Dyrekcja Ochrony Środowiska w szczególnych przypadkach wydaje zgodę na eliminacje kormoranów. Mieliśmy w kraju odstrzały, np. w 2015 roku wydano zgodę na odstrzał 9154 szt. (udało się odstrzelić 1970). W 2016 roku wydano zgodę na odstrzał 8700 kormoranów, odstrzelono 1844. Na podstawie tych danych już widać, że odstrzał sporadyczny, nie przeprowadzany przez specjalistów jest mało skuteczny.
Ciekawy sposób walki z kormoranem zastosowano w latach 2016-2018 na Włocławskim Zbiorniku Zaporowym. Zastosowano metodę „szwedzką” polegającą na pokrywaniu jaj kormoranów warstwą oleju co je zabija ale ptaki nadal zostają w koloniach i pilnują gniazd. Szwedzi mają w większości kolonie na ziemi nie na drzewach i od lat tak sobie radzą, gdyż jest to szybka i skuteczna metoda. Dodatkową jej zaletą jest fakt, że ptaki nie uciekają na inne tereny jak pod wpływem polowań. Jest jeszcze jedna sprawa, jest to metoda humanitarna, można nią objąć tylko część kolonii, pozwalając mnożyć się ptakom i dzięki temu skutecznie regulować ich populację. Jak już wspomniałem u nas jest trudniej, gdyż gniazda znajdują się na drzewach ale przecież mamy epokę dronów i mam nadzieję, że ktoś niedługo wpadnie na pomysł zaprzęgnięcia tych urządzeń do ograniczania kormoranów.
Jak widzicie kormoran to poważny problem, nie tylko dla nas wędkarzy ale także dla rybaków, turystyki i oczywiście samego środowiska. Liczę na to, że ktoś zajmie się tematyką kormorana w Polsce na poważnie, gdyż słaba kondycyjnie ichtiofauna może niedługo załamać się pod wpływem ochrony kormorana. Doprowadzono do patologii, gdy jeden gatunek jest faworyzowany względem innych a to jest już niebezpieczna ingerencja w środowisko, dużo bardziej niebezpieczna niż ograniczanie liczebności kormoranów.
Kormoran biały – co warto wiedzieć?
Kormoran biały to gatunek ptaka, który zwykle przebywa w koloniach mieszanych gatunkowo i często ponownie wykorzystuje miejsca i gniazda z poprzednich lat. Na wybrzeżu ptaki te mają tendencję do gniazdowania na wyspach, klifach lub skalistych wybrzeżach. Samce wybierają i bronią miejsca gniazd, a następnie próbują zwabić samice. Po sparowaniu mężczyzna i kobieta wzmocnią swoją więź, między innymi poprzez bulgotanie, gładzenie i oplatanie szyi. Kormoran biały występuje głównie w Australii, ale można go spotkać także w Nowej Zelandii, na Nowej Gwinei czy w Indonezji.
Informacje o kormoranach
Informacje o kormoranach zgromadzone do tej pory pozwalają na określenie jego roli w całym ekosystemie. Są to stosunkowo duże ptaki, wielkości kaczki lub gęsi. Upierzenie u większości gatunków jest czarne z metalicznym połyskiem. Dobrze nurkują, a przezroczysta mrugająca membrana służy jako rodzaj podwodnych okularów. Rano i wieczorem można zobaczyć, jak duże stada kormoranów latają w łańcuchach z nocy na łowiska i z powrotem. Żywią się głównie rybami, ale nie pogardzą także skorupiakami i głowonogami. Żyją w koloniach, często z innymi podobnymi sobie ptakami jak mewy, rybitwy czy pingwiny. Informacje o kormoranach można znaleźć na stronach poświęconych ptactwu oraz ogólnej naturze.
Kormoran w Polsce – co warto wiedzieć o tym okazie?
Kormoran w Polsce to ptak, który występuje u nas w odmianie czarnej. Na świecie możemy spotkać również kormorana białego, jednak miejsce występowania to głównie Australia czy Nowa Zelandia. Kormoran czarny przylatuje do nas wczesną wiosną, a odlatuje we wrześniu, a czasem nawet w listopadzie. Jest to zwierzę, które często wskazywane jest przez wędkarzy. Ten wodno-lądowy ptak niejednokrotnie niweczy wszelkie starania o połów ryb, ponieważ sam chętnie nurkuje w celu zdobycia pożywienia dla siebie i swoich dzieci.
Kormoran ptak wodny
Kormoran - ptak wodny występuje w Polsce, jednak w odmianie czarnej. Na świecie znajdziemy również kormorany białe. Są to stosunkowo duże ptaki, których czarne upierzenie posiada charakterystyczny połysk. Duże stada kormoranów latają na łowiska nocą. Żywią się głównie rybami, dlatego nic dziwnego, że są dobrze znane przez wędkarzy. Jest to wodno-lądowy ptak, który zazwyczaj niweczy wszelkie starania i połów. Warto więc łowić tam, gdzie nie można ich spotkać lub są, ale stosunkowo rzadko i nie przeszkadzają w łowieniu.
Autor: Gonzo - Sklep wędkarski Nizel.pl
